Van Goghs lithoserie ‘Koffiedrinkende oude man’ voor het eerst sinds 1882 compleet te zien

Voor het eerst sinds 1882 zijn alle drie de afdrukken van Van Goghs lithografie ‘Koffiedrinkende oude man’ weer bijeen en compleet te zien in het Van Gogh Museum in Amsterdam. Eén van de werken was lange tijd zoek, maar is onlangs herontdekt en op een veiling verkocht. De nieuwe eigenaar heeft het werk in langdurig bruikleen gegeven aan het museum, waardoor de drie werken nu naast elkaar tentoongesteld kunnen worden. De litho’s geven een uniek kijkje in Van Goghs artistieke proces en laten zien welke details hij niet tevreden over was.

Van Goghs lithoserie ‘Koffiedrinkende oude man’

Voor het eerst sinds 1882 compleet te zien – Herontdekking en veiling – Nieuwe eigenaar geeft afdruk in langdurig bruikleen aan Van Gogh Museum

Voor het eerst sinds 1882 zijn alle drie de afdrukken van Van Goghs lithografie ‘Koffiedrinkende oude man’ weer bijeen. Eén van de drie werken was lange tijd zoek, maar werd onlangs herontdekt en kort daarna op een veiling verkocht. De nieuwe eigenaar heeft de afdruk in langdurig bruikleen gegeven aan het Van Gogh Museum in Amsterdam, waardoor de drie werken nu weer naast elkaar te zien zijn.

Beschrijving van ‘Koffiedrinkende oude man’

De litho ‘Koffiedrinkende oude man’ werd gemaakt in Den Haag in 1882. Het maakt deel uit van een reeks litho’s die Van Gogh in het najaar van 1882 in Den Haag maakte. De betreffende litho had een totale oplage van drie afdrukken. Twee exemplaren waren al onderdeel van de collectie van het Van Gogh Museum, samen met een voorbereidende studie. Van Gogh bewerkte iedere individuele afdruk van ‘Koffiedrinkende oude man’ ook nog met de hand.

De drie litho’s geven volgens het museum samen met de voorbereidende tekening een uniek kijkje in Van Goghs artistieke proces. Zo is bijvoorbeeld goed te zien over welke details hij niet tevreden was.

Uniek kijkje in Van Goghs artistieke proces

De litho’s van ‘Koffiedrinkende oude man’ tonen niet alleen het eindresultaat van Van Goghs werk, maar ook zijn experimenten en evolutie als grafisch kunstenaar. Ze onthullen details waar Van Gogh niet tevreden over was en geven inzicht in zijn artistieke proces. Door deze litho’s te bestuderen, kunnen kijkers een beter begrip krijgen van de overwegingen en keuzes die Van Gogh maakte tijdens het maken van zijn kunst.

Van Goghs ambities met goedkope prenten

Naast het maken van schilderijen en tekeningen, had Van Gogh ook ambities om goedkope prenten te produceren die toegankelijk waren voor het volk. Hij was geïnspireerd door de Engelse prentmakers die illustraties maakten voor populaire tijdschriften. Van Gogh wilde dat zijn kunst voor iedereen beschikbaar was en hij zag de lithografie als een manier om zijn werk op een betaalbare manier te verspreiden. Helaas slaagde hij er niet in om zijn plan volledig te realiseren, maar de litho’s van ‘Koffiedrinkende oude man’ laten zien dat Van Gogh zeker heeft geëxperimenteerd met deze techniek.

Grafische experimenten in Den Haag

Tijdens zijn verblijf in Den Haag tussen 1881 en 1883 maakte Van Gogh verschillende lithografieën. In totaal maakte hij negen verschillende litho’s, waarvan acht in Den Haag en één in Nuenen. Voor deze litho’s gebruikte Van Gogh een techniek genaamd overdrukpapier, waarbij hij zijn tekeningen rechtstreeks op speciaal behandeld papier kon maken. Vervolgens werd het beeld overgebracht op de lithosteen door een professionele lithograaf, die het afdrukte. Deze methode stelde Van Gogh in staat om te tekenen zonder rechtstreeks op de lithosteen te hoeven werken, wat vaak moeilijk was.

Brieven over litho’s

Van Gogh schreef regelmatig brieven aan zijn broer Theo en kunstenaarsvriend Anton van Rappard over zijn litho’s. In deze brieven besprak hij zijn experimenten met de techniek en zijn waardering ervoor. Van Gogh was altijd gefascineerd door het drukproces en beschouwde het als een soort wonder. Hij vergeleek het met het laten groeien van graan uit een enkele korrel en was verwonderd over het feit dat je met één tekening op de steen of etsplaat meerdere afdrukken kon maken.

Adrianus Jacobus Zuyderland

De afgebeelde man in ‘Koffiedrinkende oude man’ is Adrianus Jacobus Zuyderland, een bewoner van het Oude Mannen- en Vrouwenhuis in Den Haag. Van Gogh portretteerde Zuyderland vaak en zag in hem een echtheid die werd gevormd door zijn zware leven. Zuyderland werd afgebeeld in een typerend tenue dat werd gedragen door de tehuisbewoners, inclusief een zwarte lange jas en een hoge hoed.

Schenking aan het Van Gogh Museum

Het Van Gogh Museum bezit meerdere exemplaren van litho’s van Van Gogh, maar had niet de complete oplage van ‘Koffiedrinkende oude man’. Het ontbrekende exemplaar werd gekocht door Monique Hageman, die werkzaam is bij het museum. Na haar overlijden zal zij de litho nalaten aan het museum, waardoor de complete lithoserie voor altijd bij elkaar blijft. Deze schenking is van onschatbare waarde voor het Van Gogh Museum en stelt bezoekers in staat om een volledig beeld te krijgen van Van Goghs grafische experimenten en zijn evolutie als kunstenaar.